Comfort en power op de fiets is het gevolg van de samenwerking tussen de anatomische structuren van het menselijk lichaam en de contactpunten op de fiets, pedalen, zadel en het stuur.
Het menselijk lichaam bestaat uit veel verschillende botten die met elkaar samenwerken door gewrichten, weefsels en spieren met elkaar te verbinden. Deze interactie wordt ook wel de bewegingsketen genoemd. Wanneer een gewricht wordt bewogen, zal het samenwerken met een nabijgelegen gewricht en spier(en).
Bijvoorbeeld, opstaan vanuit een stoel vraagt kracht van de benen om de beweging te maken. De voeten hebben echter een cruciale rol omdat ze de benen moeten stabiliseren.
In wezen kan de voet worden gezien als het ‘brein’ van de onderste extremiteit van het bewegingsapparaat, het is de basis van ondersteuning. Een stabiele voet zorgt voor een goede balans, stabiliteit en kracht. Verbeterde balans en stabiliteit zorgt voor een efficiëntere krachtoverbrenging van de bilspieren, hamstrings en quadriceps naar de pedalen.
Als we deze theorie vertalen naar het fietsen, zou het dan niet volkomen logisch zijn om de positie van de schoenplaatjes te optimaliseren? We willen tenslotte allemaal meer kracht en comfort.
Hoe kun je nu je schoenplaatjes correct afstellen?
Het antwoord voor het optimaliseren van de positie van de schoenplaatjes is door te begrijpen dat het menselijk lichaam een asymmetrisch wezen is, terwijl de fiets een volledig symmetrisch product is dat in een fabriek gemaakt wordt.
De positie van de schoenplaatjes is voor iedereen anders. Dit komt omdat iedereen uniek is. Te vaak worden de schoenplaatjes gewoon onder de schoen geplaatst zonder te begrijpen hoe, waarom en waar ze moeten worden geplaatst. Een onjuiste positie van de schoenplaatjes zal niet alleen zorgen voor vermindering van comfort en vermogen, maar kan de kans op blessures ook vergroten.
“Er zijn drie belangrijke schoenplaatposities die voor iedereen een voordeel kan opleveren”
1. Voor en achterwaartse positionering
2. Laterale positionering
3. Rotatie
Voor- achterwaartse positionering
Voor- achterwaartse positionering betekent de plaats van het schoenplaatje onder de schoen. Voor verwijst naar de voorste helft van de schoen, achter verwijst naar de achterste helft van de schoen.
Traditioneel wordt de theorie van “Ball Of Foot Over Pedal Axle (BOFOPA)” vaak toegepast. Dat betekent dat de schoenplaatjes moeten worden geplaatst over het grootste contactgebied van de voorkant van de voet, namelijk het metatarsophlangeale gewricht – de grote teen.
De BOFOPA-theorie lijkt te zijn overgenomen vanuit de biomechanica tijdens het hardlopen, waarbij de grote teen grondcontact houdt tijdens een looppas, om zo de voet met kracht naar voren te duwen. Wat de biomechanica van fietsen betreft, produceren de metatarsophalangeale gewrichten geen voortstuwende krachten en werken ze daarom anders.
Aangezien de pedalen een onstabiel contactpunt zijn op de fiets, kan een juiste voor- achterwaartse positie van de schoenplaatjes zorgen voor meer stabiliteit van de voet.
Wanneer de schoenplaatjes meer naar voren geplaatst zijn ontstaat er een grotere hefboom op de achillespezen en de dorsale keten. Dit zorgt voor meer instabiliteit en dit kan leiden tot blessures. Het voordeel van een grotere hefboom daarentegen betekent ook dat er meer explosieve kracht gegenereerd kan worden, wat weer gunstig is voor sprinters.
Door de schoenplaatjes meer naar de middenvoet te plaatsen, kunnen alle grote spieren hun inspanningen op de meeste efficiënte manier inzetten en ontstaat er meer stabiliteit in de voet. Het behoud van stabiliteit en energie staat centraal bij presteren. Vooral bij tijdritten, triathlon en lange duurafstanden. De voet wordt namelijk al meer gestabiliseerd door de achterwaartse positie van de schoenplaatjes, wanneer door vermoeidheid de kuitspieren minder energie en controle hebben om dit zelf actief te doen.
Laterale positionering
Aangezien fietsen symmetrisch zijn en mensen asymmetrisch, blijft laterale positionering cruciaal om blessures te voorkomen.
De ideale fietshouding bevordert comfort, uithoudingsvermogen en kracht door de uitlijning van de dijbeenkop (bovenkant van het dijbeen), knie en het enkelgewricht, ten opzichte van de pedalen.
Met het idee in gedachten dat de Q-Factor moet voldoen aan de fysieke behoeften van de fietser, is dit in vergelijking hetzelfde met een spoorvoertuig zoals een trein. De trein is een uiterst efficiënt en soepel rijdend voertuig, aangezien de wielen perfect zijn uitgelijnd met de sporen. Dit zorgt er in wezen voor dat de trein soepel en zonder storingen kan rijden.
Fietsen is niet anders.
Een juiste uitlijning zorgt ervoor dat de bilspieren, hamstrings en quadriceps hun rol zo efficiënt en natuurlijk mogelijk kunnen uitvoeren. Een onjuiste Q-factor veroorzaakt een slechte uitlijning en resulteert meestal in een zeer ‘schokkerige’ trapbeweging. Veel voorkomende observaties zijn dat de knieën naar buiten worden gedraaid voor een grotere fietser of naar binnen voor een kleinere fietser. Veel voorkomende klachten zijn dan ook vaak knie- en heup gerelateerd.
Een groot voordeel kan gemaakt worden in het vergroten van de pedaalas (zeker bij individuen met een breder bekken). Shimano en Speedplay spelen hier met hun verschillende pedaalas lengtes al op in. Zo heeft Shimano een 4mm langere pedaalas dan standaardmodellen en biedt Speedplay lengtes aan variërend van 50mm tot 65mm. Hierdoor is er voor alle soorten fietsers een ideale lengte en pedaal te kiezen.
De laterale positionering is dus een cruciaal aspect voor het verhelpen en voorkomen van blessures enerzijds en anderzijds het verbeteren van de kracht door de anatomische samenstelling van de fietser in zijn of haar meest natuurlijke bewegingsvlakken te laten trappen.
Rotatie positionering
Rotatie is de draaiing van het schoenplaatje onder de schoen welke bepaald wordt door de stand van de voet. Float is de ‘normale’ rotatie beweging van de schoen in de trapper. Dus bij hoeveel graden de schoen uit de trapper klikt. Bijvoorbeeld het gele schoenplaatje van Shimano heeft 6° flaot. Dat betekent dat je voet na 6° uit het pedaal klikt.
Ervan uitgaande dat de juiste Q-factor is bepaald, moet de juiste rotatiestand van de schoenplaatjes ervoor zorgen dat de heup-, knie- en enkelgewrichten op de meest natuurlijke manier met elkaar in verbinding staan. Dat betekent dat wanneer iemand in de natuurlijke stand de voet naar buiten of naar binnen draait, de positie van de schoenplaatjes hieraan aangepast moet worden. Dit voorkomt namelijk dat er actief gecorrigeerd wordt en zo discomfort of erger nog blessures ontstaan.
Kortom
Als je een grote gespierde rijder bent, gebouwd voor snel, krachtig en competitief fietsen kan een meer naar voren geplaatste schoenplaatpositie zorgen voor meer explosiviteit. Heb je een meer tenger postuur en ben je meer gericht op uithoudingsvermogen en klimmen dan kan een achterwaartse schoenplaatpositie zorgen voor meer stabiliteit en comfort.
Schoenplaatjes afstellen is dus meer dan alleen maar het plaatje onder de schoenen schroeven.
Twijfel je of die van jou goed afgesteld zijn? Ervaar je klachten tijdens het fietsen aan bijvoorbeeld je knie of voet?
Bel gerust voor meer advies of maak een afspraak voor een shoefit.
TIP!
Versleten schoenplaatjes kunnen klachten veroorzaken. Vervang ze dus op tijd.
Bron: Steve Hogg, Road Cycling Acadamy (RCA), Innovatice Cycling
